اثر بیوچار پوسته برنج بر رشد و غلظت عناصر غذایی کم مصرف ریحان مقدس (Ocimum sanctum L.) تحت تنش آبی

سابقه و هدف: بیوچار به عنوان اصلاح کننده آلی خاک، سبب بهبود ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک، افزایش فراهمی عناصر غذایی، کاهش گازهای گلخانه‌ای، کاهش آبشویی عناصر و در نهایت افزایش تولیدات زراعی می‌شود. تنش رطوبتی نیز یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان است. خاک های مناطق خشک حاوی مقدار کمی مواد آلی بوده و به دلیل پ هاش بالا، با مشکل کمبود عناصر کم‌مصرف روبه‌رو هستند؛ بنابراین این مطالعه با هدف بررسی اثر بیوچار پوسته برنج بر رشد و غلظت عناصر کم‌مصرف در ریحان مقدس تحت تنش آبی (Ocimum sanctum L.) انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایش در قالب فاکتوریل 3× 3 به صورت کاملاً تصادفی و با سه تکرار در شرایط گلخانه‌ای انجام شد. تیمارها شامل سه سطح رطوبتی (100 (شاهد)، 75 و 55 درصد ظرفیت مزرعه) و سه سطح بیوچار پوسته برنج (صفر، 2 و 4 درصد وزنی) بود. تعداد 10 بذر ریحان مقدس در هر گلدان کشت شد و پس از سه هفته تعداد گیاهان به شش بوته در هر گلدان تنک شد. سطوح تنش رطوبتی با وزن کردن گلدان ها، روزانه در طول دوره رشد گلدان‌ها اعمال شد. حدود 12 هفته پس از کاشت، شاخص سبزینگی با دستگاه کلروفیل متر دستی SPAD 502، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد گل آذین و سپس عناصر غذایی کم مصرف در اندام هوایی گیاه اندازه گیری شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اعمال تنش رطوبتی به مقدار 75 درصد ظرفیت مزرعه، اثر معنی‌داری بر وزن خشک گیاه ریحان مقدس نداشت اما تنش 55 درصدی رطوبت، سبب کاهش معنی‌دار وزن خشک گیاه (7/39 درصد) گردید. اعمال تنش رطوبتی 55 درصد ظرفیت مزرعه همچنین، موجب کاهش معنی‌دار وزن تر گیاه (5/49 درصد)، ارتفاع (5/29 درصد)، تعداد گل آذین (9/38 درصد) و تعداد شاخه فرعی گیاه (8/17 درصد) در مقایسه با شاهد شد اما افزایش شاخص سبزینگی برگ را به همراه داشت. علاوه بر این تنش رطوبتی 55 درصد ظرفیت مزرعه موجب کاهش میانگین غلظت عناصر روی (5/39 درصد) و مس (3/43 درصد) و افزایش میانگین غلظت عناصر آهن (7/29 درصد) و منگنز (2/28 درصد) در اندام هوایی شد. کاربرد بیوچار پوسته برنج سبب افزایش غلظت منگنز در اندام هوایی گیاه نسبت به تیمار شاهد شد اما اثر معنی داری بر وزن تر و خشک اندام هوایی گیاه ریحان مقدس نداشت. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که اعمال تنش رطوبتی به مقدار 75 درصد ظرفیت مزرعه اثر معنی داری بر وزن خشک گیاه ریحان مقدس نداشت. بنابراین کم آبیاری می تواند به عنوان یک استراتژی مناسب در شرایط کم آبی مورد توجه قرار گیرد. همچنین کاربرد بیوچار پوسته برنج به طور معنی داری غلظت منگنز را افزایش داد اما احتمالاً به‌دلیل نوع بیوچار بکاربرده شده و سطح کاربرد آن بر وزن خشک اثری نداشته است. پیشنهاد می شود تحقیقات بیشتری در مورد اثر بیوچارهای حاصل از مواد اولیه دیگر و در سطوح دیگری از بیوچار انجام شود.